Zastrzeżenia do protokołu, czyli co warto wiedzieć o art. 162 k.p.c.

Wielu z Państwa, którzy występowali jako strona w procesie cywilnym czy to jako powód, pozwany czy wnioskodawca lub uczestnik przy pierwszym piśmie z sądu otrzymywali pouczenie w którym były wskazane przepisy z kodeksu cywilnego oraz kodeksu postępowania cywilnego.

Pośród tych artykułów dostawaliście Państwo także informację o art. 162 k.p.c., który stanowi, że „Strony mogą w toku posiedzenia, a jeżeli nie były obecne, na najbliższym posiedzeniu zwrócić uwagę sądu na uchybienia przepisom postępowania, wnosząc o wpisanie zastrzeżenia do protokołu. Stronie, która zastrzeżenia nie zgłosiła, nie przysługuje prawo powoływania się na takie uchybienia w dalszym toku postępowania, chyba że chodzi o przepisy postępowania, których naruszenie sąd powinien wziąć pod rozwagę z urzędu, albo że strona uprawdopodobni, iż nie zgłosiła zastrzeżeń bez swojej winy.”

Przepis ten jest bardzo ważny w procedurze cywilnej, bowiem umożliwia stronom wskazanie Sądowi na uchybienia przepisom postępowania i daje możliwość powołania się na te uchybienia w dalszym toku postępowania, zwłaszcza przed sądem drugiej instancji. Nie zgłoszenie zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c. co do zasady będziecie powodować, że nie będziecie mogli już nigdy powołać się na ten błąd Sądu, nawet w środkach odwoławczych. A stąd już prosta droga do przegranego procesu.

Kiedy powołujemy się na artykuł 162 k.p.c.?

Przeważnie w toku postępowania dowodowego. I tak np. wnieśliście Państwo o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania określonego świadka, lub przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, która ma istotne znaczenie w toku wasze postępowania. Jeśli sąd nie dopuści Waszego dowodu powinniście wnieść zastrzeżenie do protokołu w trybie art. 162 k.p.c., jeśli nie uczynicie tego Państwo nie będziecie mogli się wnosić o dopuszczenie tych dowodów w toku postępowania odwoławczego. Zastrzeżenie do protokołu można także wnieść, jeśli Sąd dopuści dowód strony przeciwnej, który jest spóźniony, ewentualnie zmierza ewidentnie do przedłużenia postępowania cywilnego.

Żeby lepiej Państwu zobrazować konieczność powołania się na art. 162 k.p.c. wskażę przykład z praktyki.

Ostatnio reprezentowałam wnioskodawcę w sprawie o zmianę miejsca zamieszkania dziecka. W toku postępowania przed Sądem Rejonowym wniosłam dowód o przesłuchanie dziecka przed Sądem. Sąd ten wniosek oddalił. Oczywiście wniosłam zastrzeżenie do protokołu. Sąd wydał niekorzystny dla mojego klienta wyrok. W apelacji powołałam jeszcze raz wniosek o przesłuchanie dziecka przed Sądem – mogłam to zrobić bo wniosłam zastrzeżenie do protokołu. Sąd Okręgowy przychylił się do mojego wniosku, co skutkowało tym, że wyrok który zapadł przed sądem wyższej instancji był korzystny dla mojego Klientka. Gdybym nie wniosła zastrzeżenia do protokołu nie mogłabym powołać jeszcze raz tego dowodu.

Jak zgłosić zastrzeżenie w trybie art. 162 k.p.c. ?

Reagujemy od razu, jak sąd dopuści się uchybienia, tzn. oddali nasz wniosek dowodu lub dopuści wniosek dowodowy strony przeciwnej, który powinien zostać oddalony. Należy wstać i zwrócić się do Sądu mniej więcej w ten sposób:

„Wysoki Sądzie, w tym miejscu chce wnieść zastrzeżenie do protokołu w trybie art. 162 k.p.,c. dotyczące naruszenia przepisów postępowania, a to art. 278 k.p.c. (jako przykład), polegające na nie dopuszczeniu przez Sąd dowodu z opinii biegłego, pomimo tego, że w przedmiotowej sprawie wymagane są wiadomości specjalne”.

Niestety większość sędziów wymaga, aby podać konkretny przepis z kodeksu postępowania cywilnego, który został naruszony. Jednak czasami sędziowie pozwalają w sposób opisowy wskazać o jakie uchybienie stronie chodzi.

Dlatego należy w toku postępowania być bardzo czujnym i pilnować czy Sąd dopuszcza wszystkie dowody, bowiem brak reakcji z Państwa strony może doprowadzić do przegrania procesu cywilnego. Proszę także pamiętać, że proces cywilny jest kontradyktoryjny, co przejawia się tym, że to na Państwu, jako stronie postępowania ciąży fakt udowodnienie okoliczności na których opieracie swoje żądania.