Upadłość konsumencka - co warto o niej wiedzieć ?

Postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej poprzedzone jest złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.

Wniosek o ogłoszenie upadłości składa się do właściwego Sądu Rejonowego wg miejsca zamieszkania dłużnika. We wniosku wskazuje się:

wszystkie zobowiązania dłużnika z uwzględnieniem data ich wymagalności, kwoty poszczególnych rat, informacji czy zobowiązanie jest sporne, czy też nie, ewentualnie czy jest sporne w całości lub w części;
majątek dłużnika, tj. rzeczy ruchome, nieruchomości, przysługujące mu ewentualnie wierzytelności od osób/podmiotów trzecich, posiadane prawa majątkowe [akcje, obligacje, udziały m.in. w spółkach], informacje o środkach zgromadzonych na rachunkach bankowych na dzień ogłoszenia upadłości;
koszty utrzymania dłużnika;
źródła dochodu;
przyczyny niewypłacalności dłużnika.

Gdy wniosek spełnia warunki formalne Sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości i rozpoczyna się postępowanie upadłościowe. Aktualnie ustawa przewiduje dwa tryby tzw. upadłości konsumenckiej – zwykły i uproszczony.

W trybie uproszczonym sąd powołuje syndyka, który prowadzi postępowanie samodzielnie. W trybie zwykłym, stosowanym w przypadku istnienia większego majątku upadłego, powoływany jest syndyk oraz sędzia komisarz, który sprawuje bezpośredni nadzór nad czynnościami syndyka. Tryb zwykły jest trybem zdecydowanie bardziej sformalizowanym, a przede wszystkim dłuższym. Wybór trybu zależy od sądu upadłościowego.

Każdy z trybów sprowadza się do ustalenia wierzycieli biorących udział w postępowaniu upadłościowym oraz likwidacji majątku upadłego dłużnika.

W zależności od trybu – na tym etapie zarysowują się różnice:

W trybie uproszczonym syndyk weryfikuje zgłoszenia wierzytelności, dokonane przez wierzycieli w terminie 30 dni od dnia ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, ale nie sporządza listy wierzytelności.

W trybie zwykłym – bardziej sformalizowanym, syndyk sporządza listę wierzytelności, składa ją do akt postępowania upadłościowego o czym obwieszcza w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Wierzyciele mają czas na zapoznanie się z jej treścią i złożenie ewentualnego sprzeciwu. Następnie lista jest zatwierdzana przez sędziego – komisarza.

Od momentu ogłoszenia upadłości, syndyk obejmuje majątek upadłego, zarządza nim, dokonuje jego wyceny a następnie likwidacji, przez którą należy rozumieć zbycie określonych składników.

Po upływie terminu do zgłoszenia się wierzycieli i przeprowadzeniu likwidacji majątku (o ile taki jest) syndyk sporządza:

a) projekt planu spłaty;
b) informację o zaistnieniu przesłanek do warunkowego umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłaty;
c) informację o zaistnieniu przesłanek do umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłaty.

Rozstrzygniecie syndyka uzależnione jest ściśle od osobistej sytuacji upadłego. Umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty stanowi aktualnie sytuację absolutnie wyjątkową i praktycznie nie jest stosowane [upadły jest trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli].

Tzw. warunkowe umorzenie zobowiązań, to pięcioletni okres, w którym możliwa jest poprawa możliwości zarobkowych upadłego. Rozwiązanie takie stosuje się np. w sytuacji, długotrwałej choroby, gdzie rokowania dla upadłego są dobre, albo gdy w trakcie pięcioletniego okresu małoletnie dzieci uzyskają pełnoletniość i się usamodzielnią.

Jeśli sąd wyda postanowienie o ustaleniu planu spłaty wierzycieli to okres spłaty wierzycieli wynosi:

- nie dłużej niż 36 miesięcy,

- jeśli sąd dojedzie do przekonania, dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa plan spłaty wierzycieli nie może być ustalony na okres krótszy niż 36 miesięcy ani dłuższy niż 84 miesiące,

po w/w okresie pozostała część wierzytelności ulega umorzeniu.

Wskazuje, że sąd dokonując ustalenia planu spłaty wierzycieli bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu oraz potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności oraz stopień zaspokojenia wierzytelności w czasie trwania postępowania upadłościowego.

Dłużnik w czasie realizacji planu spłaty:

nie może dokonywać działań prawnych związanych z jego majątkiem, które by mogły pogorszyć jego sytuację majątkową i zdolność do wykonania planu spłaty wierzycieli,
składa coroczne sprawozdanie sądowi z wykonania planu spłaty.

Podkreślić należy, że syndyk na czas trwania postępowania będzie zajmował dłużnika wynagrodzenie za pracę w części podlegającej zajęciu, tj. w kwocie przewyższającej minimalne wynagrodzenie za pracę.

Aktualne przepisy przewidują, że kwotą wolną od zajęcia [w przypadku osoby na utrzymaniu której pozostają inne osoby] jest także część dochodu upadłego, która łącznie m.in. z wynagrodzeniem za pracę w części niepodlegającej zajęciu, odpowiada kwocie stanowiącej 150% kwoty określonej w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej [691,50 PLN]. Przy czym można wnioskować do Sądu o to, aby kwota wolna od zajęć była większa niż minimalna patrząc na sytuację osobistą dłużnika (np. ilość osób na utrzymaniu).

W chwili ogłoszenia upadłości wszystkie postępowania egzekucyjne ulegają umorzeniu. W tym czasie nie można wszcząć żadnego postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi.

Postępowanie upadłościowe trwa od wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości do wydania postanowienia przez Sąd postanowienia o ustaleniu planu spłaty wierzycieli, umorzeniu postępowania lub umarzeniu zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli.

Po tym czasie rola syndyka się kończy a dłużnik sporządza tylko corocznie sprawozdanie z wykonania planu spłaty, co zostało wskazane powyżej.

Dłużnik w toku postępowania upadłościowego składa wyjaśnienia. Istnieje możliwość składania zażaleń na postanowienia.

Dłużnik pokrywa także koszty postępowania upadłościowego o ile nie ma przesłanek do umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłaty.

UWAGA:

W sytuacji, w której sąd stwierdzi, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań, albo w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań [chyba że ustalenie planu spłaty wierzycieli lub umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi] odmówi ustalenia planu spłaty wierzycieli, co sprowadza się do odmowy oddłużenia.

Ponadto, istnieje ryzyko umorzenia postępowania upadłościowego, jeżeli upadły nie wskaże lub nie wyda syndykowi całego majątku, niezbędnych dokumentów lub w inny sposób nie wykonuje ciążących na nim obowiązków, albo jeżeli zostanie ujawnione, że dane podane przez dłużnika we wniosku o ogłoszenie upadłości są niezgodne z prawdą lub niezupełne.

W tym miejscu należy wskazać, że w/w przesłanki są uznaniowe i ich ocena dokonywana jest w toku postępowania upadłościowego.

Wskazuję jednocześnie, że w/w przebieg postępowania upadłościowego wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej przedstawiony w niniejszym artykule jest ogólnikowy i ogranicza się do głównych kwestii. W toku postępowania upadłościowego mogą wyjść dodatkowe okoliczności, które np. będą wymagały podejmowania działań.

Artykuł powstał przy współpracy z adwokat, doradcą restrukturyzacyjnym Klaudią Jakubiec z Kancelarii Adwokackiej Jakubiec Tuszakowski.